مصارف درمانی و خواص داروئی گردو

1) کاهش کلسترول کل،

2) کاهش LDL کلسترول،

3) افزایش HDL کلسترول،

4) افزایش قابلیت ارتجاعی رگ‌های بدن،

5) محافظت در برابر بیماری‌های قلبی(به‌علت وجود ویتامین E در گردو، این ماده غذایی انسداد سرخرگ‌ها را تا 70% کاهش می‌دهد)،

6) افزایش قدرت ذهن و هوش،

7) مفید برای تنگی نفس،

8) جلوگیری از ورم مفاصل،

9) مفید در بیماری‌های پوست نظیر: اگزما و پسوریازیس(به‌وجود آمدن لکه‌های قرمز رنگ در پوست)،

10) ضد سرطان،

11) دارای آنتی اکسیدان(در بین آجیل‌ها، آنتی‌اکسیدان گردو و شاه بلوط از همه بیشتر است)،

12) محافظت از سیستم ایمنی بدن،

13) جلوگیری از لخته شدن خون،

14) تنظیم سوخت و ساز در بدن،

15) تنظیم فشار خون،

16) تنظیم قند خون،

17) جلوگیری از پارکینسون و آلزایمر،

18) جلوگیری از سنگ کیسه صفرا،

19) حفاظت از استخوان،

20) روغن گردو درمان کننده دردهای مفاصل است و جذب مواد غذایی را آسان می‌کند،

21) کودکانی که مقدار امگا 3 در برنامه غذایی‌شان کم است، اختلالاتی مانند بیش فعالی یا هایپراکتیوی، مشکلات رفتاری، کج خلقی و مشکلات خواب در آنها زیاد است،

22) زنانی که در هفته 28 گرم آجیل و بادام زمینی مصرف می‌کنند، 25 درصد احتمال پیشرفت سنگ کیسه صفرا را کم می‌کنند،

23) اگر می‌خواهید خواب آرامی داشته باشید برای شام، سالاد سبزیجات به همراه گردو مصرف کنید.

نقش میوه و سبزی در پیشگیری از سرطان

سبزی‌ها و میوه‌ها، محتوی نوعی مواد سلولزی هستند که فیبر نامیده می‌شوند. امروزه کلیه محققان علوم تغذیه و پزشکی به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها موجب کاهش بروز سرطان روده بزرگ می‌شود. بدین ترتیب که مواد فیبری با تسریع حرکت غذا در دستگاه گوارش، سرعت تخلیه روده را افزایش می‌دهند که این امر موجب کاهش تماس مواد سرطان‌زا با دیواره روده می‌شود. همچنین مواد سرطان‌زا با فیبرها ترکیب و بدون جذب شدن از بدن خارج می‌شوند. اثر دیگر فیبرها جذب اسیدهای صفراوی و کاهش عمل باکتری‌ها بر روی آنها است. فیبرها به رشد باکتری‌های مفید روده‌ای نیز کمک می‌کنند.

توصیه امسال سازمان بهداشت جهانی برای سلامت تغذیه، قرار دادن یک ظرف پر از سبزیجات برای هر نفر در وعده غذایی است. یک مطالعه نشان داد در افرادی که مستعد ابتلا به سرطان روده بوده‌اند مصرف روزانه سیزده گرم سبوس گندم به مدت 8 هفته، رشد بدخیم سلول‌های روده کاهش یافته است. مصرف فیبر، میزان ابتلا به سرطان سینه را در زنان کاسته است چون مانع از جذب استروژن اضافی در سلول‌های سینه می‌شود.

متخصصان تغذیه، مصرف روزانه 25 گرم مواد فیبری را توصیه می‌کنند که از بهترین منابع فیبری، سبوس گندم، لوبیا قرمز، لوبیا سفید، لوبیا سبز و حبوبات دیگرمثل نخود و عدس، آرد کامل گندم و نان‌ها و شیرینی‌های تهیه شده از آن، همچنین آلو، سیب، مرکبات و هویج می‌باشند. از اینرو سعی کنید:

1- همیشه از نان تهیه شده با سبوس به جای نان تهیه شده با آرد سفید استفاده کنید. مثلاً نان سنگک خیلی بهتر از نان باگت یا نان لواش است.

2- در رژیم غذایی روزانه و هنگام تهیه غذاها از سبزی‌های تازه بهره بگیرید.

3- درکنار هر غذا یک ظرف سالاد تهیه شده از سبزیجات فصل مصرف کنید. همچنین از سیر، پیاز و گوجه تازه استفاده کنید.

4- گندم بو داده که حاوی سبوس است، هم خوراکی لذیذی است و هم بسیار مفید است.

5- مصرف موادی چون توت خشک، انجیر خشک و کشمش در بین وعده‌های غذایی بسیار مفید است، هم از نظر تأمین املاح کافی برای بدن و هم از نظر تأمین فیبر.

مصرف روزانه سبزیجات ضامن سلامتی

مصرف روزانه سبزیجات ضامن سلامتی شخص می‌باشد. مصرف سبزیجات از بروز بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی، دیابت، سرطان و چاقی پیشگیری می‌نماید. مقدار سبزیجات مورد نیاز بدن با توجه به هرم راهنمایی غذایی به طور کلی روزانه 200 گرم می‌باشد که این مقدار برای سالمندان بالای هفتاد سال و نوجوانان و کودکان کمتر است.

بر اساس تحقیقات جدید رنگ سبزیجات در طبقه‌بندی خواص آنان نقش دارد از این‌رو مصرف سبزیجات با رنگ‌های متنوع برای سلامت توصیه می‌گردد در واقع رنگ‌ها در سبزیجات بر خواص منحصر بفرد آنها اشاره دارد. مصرف سبزیجات با رنگ‌های متفاوت امکان به‌دست آوردن بالاترین نتیجه را برای شخص ممکن می‌سازد و سیستم ایمنی بدن را قوی‌تر می‌سازد و موجب طول عمر بیشتر شخص می‌شود.

با مصرف سبزیجات از سرطان پیشگیری کنید:

مصرف روزانه سبزیجات یکی از عوامل مهم پیشگیری از سرطان‌ها می‌باشد زیرا سبزیجات حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند و دستگاه ایمنی بدن را قوی می‌سازند.

سبزیجات نارنجی مانند هویج و کدو تنبل دارای بتاکاروتن می‌باشند. بتاکاروتن رنگدانه‌ای است که در صورت نیاز در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. این ماده بدن را در مقابل سرطان‌ها محافظت می‌کند.

سبزیجات برگ سبز از ارزش غذایی بسیار بالایی برخوردارند در این سبزیجات کاروتنوئیدها، ساپونین‌ها، لوتئین و فلاوونوئیدها یافت می‌شوند این سبزیجات فیبر، فولات و بتاکاروتن مورد نیاز بدن را دارا می‌باشند. این مواد بدن را در مقابل چند نوع سرطان حفظ می‌نمایند. کرفس، اسفناج، بروکلی و جعفری از جمله سبزیجات برگ سبز می‌باشند.

سبزیجات قرمز رنگ مانند گوجه فرنگی، هندوانه و کلم بنفش دارای انواع مختلفی از فیتوکمیکال‌ها Phytochemical می‌باشند(واژه فیتو در زبان یونانی به معنای گیاه است و فیتوکمیکال‌ها ترکیبات آلی هستند که در گیاهان علاوه بر ویتامین‌ها و مواد مغذی؛ یافت می شوند. این مواد اثرات مثبتی در سلامتی انسان دارند. فیتوکمیکال‌ها مسئول رنگ، طعم و بوی گیاهان هستند؛ بیش از 2000 نوع فیتوکمیکال شناخته شده است که مهم‏ترین آنها: فلاونوئیدها، کاروتنوئیدها و آنتوسیانین‏ها، فیتات‌ها، فیتواستروژن‌ها و... فیتوکمیکال‌ها ترکیبات شیمیایی گیاهی‌اند که جزء سیسیتم ایمنی گیاه محسوب می‌شوند و گیاه را از باکتری‏ها و عوامل عفونی و میکروب‏ها حفظ می‏کند. این ترکیبات به اشکال گوناگون در گونه‏های مختلف گیاهی وجود دارد و می‌توان آنها را که دارای خاصیت سم‌زدایی بسیار بالا هستند، از مهم‏ترین سیستم‏های دفاعی گیاهان دانست. فیتوکمیکال‌ها اثر رادیکال‌های آزاد را از بین می‌برند. لیکوپین یکی از فیتوکمیکال‌ها است که پوست بدن را در مقابل اشعه خورشید محافظت می‌کند و کارکرد بهتر غده پروتستات را در بدن موجب می‌شود).

سبزیجات خانواده کلم نیز از ارزش غذایی بالایی برخوردار می‌باشند، به گفته محققان تغذیه این سبزیجات در پیشگیری از سرطان‌ها موثر می‌باشد ایندول موجود در انواع کلم در ایجاد خاصیت ضدسرطانی کلم نقش دارد. از سبزی‌های خانواده کلم می‌توان از بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل و کلم بنفش نام برد.

اکثر سبزیجات دارای ویتامین C فراوان هستند. ویتامین C نقش مهمی در پیشگیری از سرطان‌ها دارد. ویتامین C به وفور در سبزیجاتی مانند فلفل، بروکلی و گوجه‌فرنگی یافت می‌شود.

سبزیجات حاوی مقادیر قابل توجهی از فیبر می‌باشند. طبق نظر متخصصان تغذیه فیبر موجود در سبزی‌ها در پیشگیری از سرطان روده بزرگ نقش اساسی دارد. فیبر قسمتی از سبزیجات را تشکیل می‌دهد که بدن انسان نمی‌تواند آن را هضم نماید، بنابراین فیبر به خودی خود خاصیتی ندارد اما وجود فیبر در غذای مصرف شده کار دستگاه گوارش را آسان‌تر می‌کند و سرعت تخلیه روده‌ها بالاتر می‌رود. مواد سرطان‌زا با فیبر ترکیب شده و از بدن خارج می‌شوند.

فیبر موجود در سبزیجات به رشد باکتری‌های مفید روده نیز کمک می‌کند. پیروی از رژیم غذایی که حاوی مقدار زیادی مواد فیبردار باشد، ریسک ابتلا به سرطان روده را تا حد بسیاز زیادی کاهش می‌دهد. تمام سبزیجات حاوی فیبر فراوان می‌باشند. البته باید اضافه نمود که مصرف بیش از اندازه مواد فیبردار در تغذیه عوارض و اختلالاتی در جذب املاح معدنی به همراه دارد.

کنترل کیفی گیاهان دارویی

1- تمیزی و یکنواختی محصول(Cleanliness): این فاکتور نشان دهنده میزان اختلاط اندام تولید شده با مواد خارجی و غیر دارویی نظیر آلودگی به حشرات مختلف و یا وجود پیکر مواد اضافه و غیر آلی در محصول است. برای این منظور معمولاً از آزمون‌های فیزیکی مختلف نظیر بکارگیری میکروسکوپ‌های مناسب استفاده می‌گردد. از این‌رو برای تعیین کمّی این ویژگی معمولاً از میکروسکوپ‌های دارای بزرگنمایی (30×) استفاده می‌شود.

2- میزان خاکستر(Ash level): این پارامتر میزان ناخالصی‌های محصول را مشخص می‌سازد. میزان خاکستر محصول عمدتاً از طریق سوزاندن نمونه و برآورد خاکستر بر جای مانده از آن محاسبه می‌گردد.

3- میزان شن(Acid insoluble ash: AIA or Sand content): میزان شن نمونه نشان دهنده مقدار اختلاط محصول با مواد خارجی غیر آلی نظیر شن می‌باشد. محتوای بالای شن در نمونه، آن‌را از نظر کیفی در سطح نازلی قرار داده و از ارزش آن به مقدار زیادی خواهد کاست.

4- آلودگی به پاتوژن و میکروارگانیسم‌ها(Microbiological measures): گیاهان رشد یافته در فضای آزاد معمولاً حاوی مقادیر متفاوتی از میکروارگانیسم‌های مضرّ و یا غیر مضرّ هستند. روش‌های متفاوتی برای برآورد میزان آلودگی نمونه به این نوع عوامل میکروبی وجود دارد.

5- بقایای سموم و ترکیبات سمّی(Pesticides/Toxins level): سموم گیاهی بویژه آفلاتوکسین‌ها و اُکراتوکسین‌های نوع(A) تولید شده توسط انواع مختلف قارچ‌های بیماری‌زا یکی از موارد مورد بحث در اندازه­گیری‌های کیفی گیاهان دارویی هستند. استفاده از(HPLC) یکی از مرسوم‌ترین روش‌های ارزیابی میزان آلودگی محصول به این سموم است. برای اندازه گیری میزان باقیمانده آفت‌کُش‌ها در گیاهان دارویی بسته به نوع ماده شیمیایی مورد نظر، از روش‌های(GC) و یا(HPLC) استفاده می‌گردد.

6- اندازه ذرات خرد شده(Mesh/Particle size): بسیاری از گیاهانی که از آنها به عنوان ادویه استفاده می‌گردد، باید به منظور توزیع و پخش ساده‌تر و بهتر در محصول غذایی نهایی، به صورت پودر شده درآیند. به علاوه خرد کردن این گیاهان در پخش بهتر رایحه آنها موثر است. بر این اساس اندازه ذرات خرد شده این گیاهان در ارزیابی‌های کیفی محصول مورد نظر همواره مدّ نظر بوده است. برای این منظور باید در حدود 95 درصد محصول از یک غربال دارای اندازه استاندارد گذر کند تا محصول از نظر کیفی مورد تایید قرار گیرد.

7- درصد رطوبت(Moisture content): تعیین میزان رطوبت و بنا به تعریفی دیگر میزان رطوبت مفید (Water availability: Aw) نمونه از مهمترین فرآیندهای کنترل کیفی محصولات دارویی است. مقدار استاندارد این پارامتر در حد 6/0 برآورد شده است. اندازه‌گیری میزان رطوبت نمونه یکی از مهمترین بخش‌های کنترل کیفی است، چراکه رطوبت، درصد بسیار زیادی از وزن نمونه را به خود اختصاص می‌دهد. از سوی دیگر وزن نمونه یکی از مهم‌ترین ملاک‌های تعیین قیمت محصول می‌باشد. بنابراین رطوبت در نمونه نباید از سطح قابل قبولی بیشتر باشد. این امر زمانی ارزش و اهمیّت خود را بیشتر نمایان می‌سازد که محصول از قیمت پایه زیادی برخوردار باشد و بعلاوه در مقیاس زیادی معامله گردد. در این‌صورت وجود حتی یک درصد رطوبت اضافه در محصول نیز تاثیر زیادی بر قیمت آن بر جای خواهد گذارد. به طور کلی میزان رطوبت استاندارد در محصول بر حسب نوع محصول متفاوت است، امّا این میزان باید در حدّی باشد که به ارزش ترکیبات شیمیایی موجود در محصول صدمه­ای وارد نگردد. در مجموع و با در نظر گرفتن کلیّه ملاحظات، سطح رطوبت قابل قبول محصول در حدود 12-11 درصد در نظر گرفته می‌شود. اگرچه مقادیر کمتری(10-5 درصد) نیز در منابع ذکر شده اند. این امر بویژه در مورد محصولاتی که جاذب رطوبت هستند و یا در معرض آن به سرعت کیفیّت خود را از دست می‌دهند مصداق بیشتری می‌یابد.

خشک کردن Dehydration/Drying گیاهان دارویی

اگرچه خارج نمودن آب اضافی موجود در بافت‌های اندام مورد نظر از اهداف خشک کردن است، امّا باید توجه داشت که در زمان انجام فرآیند باید میزان مناسبی از رطوبت درون بافت گیاه باقی گذارده شود. خارج کردن تمامی آب موجود در بافت گیاه، موجبات صدمه دیدگی مواد موثره را فراهم می‌آورد. بنابراین در زمان خشک کردن باید بر حسب نوع اندام مورد استفاده و عوامل دیگر، از روش و متد صحیح خشک کردن استفاده کرده و از سوی دیگر میزان رطوبت موجود در اندام را نیز در نظر داشت. با این توضیحات، خشک کردن به عنوان کاهش مقدار رطوبت موجود در اندام به شیوه صحیح و علمی به طوری که بتوان محصول را برای مدتی بدون خطر نگهداری نمود، تعریف می‌گردد. روشی که از آن در خشک کردن محصول استفاده می‌شود به میزان و نوع رطوبت موجود در اندام گیاه از لحاظ ماهیّت پیوندهای شیمیایی بستگی دارد. بر این اساس رطوبت به سه شکل مختلف در گیاهان موجود می‌باشد:

1- رطوبت شیمیایی: این نوع از رطوبت گیاه اصطلاحاً «رطوبت ملکولی» نیز نامیده می‌شود و در حقیقت شامل یک لایه تک ملکولی از آب موسوم به «تک لایه بِت»(BET Monolayer) می‌باشد، که با انرژی بسیار زیادی توسط ذرات کلوئیدی موجود در اندام جذب شده است. از آنجا که ملکول‌های آب در این حالت دارای انرژی زیادی هستند، خارج ساختن این رطوبت از گیاه مستلزم مصرف انرژی زیادی است؛ چنانچه برای خروج آن باید پیکر گیاه متلاشی شده و در واقع گیاه سوزانیده شود. این رطوبت در فرآیند عادی خشک کردن جدا نمی‌شود. از همین رو در طی عملیّات خشک کردن گیاهان دارویی، هدف خارج ساختن این نوع رطوبت از گیاه نمی‌باشد.

2- رطوبت فیزیکی- شیمیایی: این نوع از رطوبت بر حسب میزان انرژی بین ملکولی به دو دسته رطوبت چسبنده(آب هیگروسکوپیک) و رطوبت پیوسته(آب آغشته) تقسیم می‌گردد.

2-1- رطوبت چسبنده: انرژی موجود بین ملکول‌های آب در این نوع از رطوبت به نسبت زیاد می‌باشد و در زمان خشک کردن نمی‌توان به سادگی آن را از گیاه خارج نمود.

2-2- آب پیوسته: این نوع رطوبت در گیاه دارای انرژی بین ملکولی ضعیف‌تری بوده و به همان نسبت به سادگی از پیکر گیاه خارج می‌شود.

3- رطوبت مکانیکی: رطوبت مکانیکی در حقیقت همان آب آزاد با خصوصیّات آب معمولی درون پیکر گیاه بوده و به واسطه میزان انرژی پایین آن به راحتی نیز از گیاه خارج می‌گردد. میزان رطوبت مکانیکی در گیاه به اختلاف پتانسیل آب (wψ) میان سلول‌های گیاه و کلوئیدهای خاک وابسته است. بر اساس روابط آبی موجود میان دو سیستم مجاور، جهت حرکت آب در دو سیستم توسط پتانسیل اسمزی میان آنها تعیین می‌گردد. مقدار انرژی آب در یک سیستم به طور معمول در بیشترین مقدار خود مساوی صفر بوده و به تدریج با حرکت از سمت صفر به سوی اعداد منفی از میزان انرژی آب کاسته خواهد شد. به عبارت دیگر در صورتی‌که انرژی آب موجود در سیستم (A) بیش از انرژی آب موجود در سیستم (B) باشد، در اینصورت آب همواره از سیستم (A) به سمت سیستم (B) در جریان خواهد بود. در صورتی‌که انرژی آب در پیکر گیاه نسبت به انرژی آب موجود در کلوئیدهای خاک از مقدار عددی منفی‌تری برخوردار باشد، در صورت فراهم بودن رطوبت کافی در خاک، جذب آب در گیاه با سهولت بیشتری صورت می‌پذیرد، و لذا میزان این نوع رطوبت نیز در گیاه افزایش خواهد یافت. با توجه به توضیحات ارائه شده خاطر نشان می‌گردد که در طی فرآیند خشک کردن گیاه، هدف خارج ساختن رطوبت پیوسته و مکانیکی از درون گیاه می‌باشد.

ترکیبات مهم گیاهان دارویی

روغن‌های فرار: مواد عطری، درمان بخش، تمیز کننده، ضد عفونی کننده، محرک اشتها، هضم کننده غذا، ضد درد، ضد نفخ معده و روده و ضد اسپاسم عضلانی می‌باشند.

آلکالوئیدها: انواع مواد مخدر از جمله مرفین، کدئین و کوکائین در شمار آلکالوئیدها هستند. هر کدام از این مواد نقش مخصوص و معین در درمان بیماری‌ها دارند.

مواد پروتئینی: مواد پروتئینی از ترکیب اسیدهای آمینه ایجاد شده‌اند نصف اسیدهای آمینه را انسان قادر به سنتز آنها نیست و باید توسط تغذیه گیاهی و جانوری وارد بدن شوند.

مواد تلخ مزه: بسیاری از گیاهان دارای مزه تلخ هستند مانند کاسنی که خواص دارویی و درمانی دارد. مواد تلخ مزه غیرسمی محرک اشتها بوده و تحرک کننده بسیاری از اندام‌ها برای فعالیت بیشتر مانند کبد و کیسه صفرا هستند.

فلاونوئیدها: فلاونوئیدها مواد موثری هستند که عمدتاً در گیاهان عالی یافت می‌شوند این مواد انواع سموم را در بدن خنثی می‌کنند.

تانن‌ها: خاصیت ضد درد دارند، لثه‌ها و پوست دهان را محکم و تمیز می‌کنند. اثر مثبت روی جدار معده و روده‌ها دارند.

مواد لعاب‌دار: وظیفه‌شان این است که مایعات را به این مواد متصل می‌کنند. این مواد موجب کاهش کلسترول خون می‌شوند. گیاه پنیرک، ختمی و بارهنگ، غنی از مواد لعاب‌دارهستند.

از دیگر مواد موجود در گیاهان دارویی‌ می‌توان به ویتامین‌ها، اسیدهای گیاهی و قندها اشاره کرد.