مختصری در مورد ترخون

 

ترخون یک گیاه علفی پایایا شبه درختچه‌ای است که از تیر تا مهر گل می‌دهد. این گیاه در حاشیه رودخانه‌ها و جوی‌ها در مناطق مرکزی، جنوبی و شرقی روسیه، سیبری، مغولستان و شمال چین و در آمریکای شمالی از غرب تا کلرادو و تگزاس پراکنش دارد. ترخون عمدتاً در اروپای غربی در آب و هوای گرم و خشک کشت می‌شود. البته در حالت وحشی بندرت رشد می‌کند. بخش‌های هوایی به جز ساقه های ضخیم‌تر خاصیت دارویی دارند و در ابتدای گلدهی در خرداد و تیر ماه جمع آوری می‌شوند. آنها را روی زمین پهن کرده یا به‌صورت دستجاتی آویزان می‌کنند تا در حرارت طبیعی خشک شوند یا در اتاق خشک‌کن به‌صورت مصنوعی در حرارت ۴۵ درجه سانتی‌گراد خشک می‌کنند. داروی آن بوی نامطبوعی دارد و طعم آن تلخ می‌باشد. حاوی 0.8-0.25درصد اسانس فرار است. ترخون علاوه براسانس‌های فرار حاوی مواد تلخ و تانن می‌باشد. گلیکوزیدهای شبه کومارین نیز مشخص شده است. این گیاه مانند افسنطین تحریک کننده سیستم هضمی است، ترشح معده و زرداب را افزایش می‌دهد. اثرات دیگر آن اختصاصی نیست. دم کرده آن برای تحریک اشتها و درمان بیماری‌های معده و روده و انگل‌های روده استفاده می‌شود و مدر است. مصرف آن در دوران حاملگی نباید صورت گیرد. از برگ‌های تازه و روغن آن در صنایع غذایی برای ساخت سرکه و خردل ترخون، برای چاشنی سوپ و در صنایع کنسروسازی و به مقادیر کم در عطر سازی استفاده می‌شود. دارو از گیاهان زراعی ترخون به دست می‌آید. بیشتر تقاضا برای ترخون آلمان است که به اشتباه ترخون فرانسه گفته می‌شود.

آشنایی مختصر با شوید Anethum graveolens

 

این گیاه از تیره Apiaceae یا چتریان است، نام انگلیسی آن Dill بوده، گیاهی است یکساله به ارتفاع 30 سانتی‌متر تا یک متر و دارای ریشه‌ی راست است. ساقه آن استوانه‌ای، بی‌کرک، دارای خطوط طولی، در محل گره‌ها کمی فرو رفته است. برگ‌ها متناوب بدون کرک با پهنک منقسم با بریدگی‌های نازک و نخی شکل. گل‌ها کوچک و به رنگ زرد می‌باشد. از مشخصات آن این است که در پایه های اصلی و چترهای فرعی آن انولوکر و انولوسل دیده نمی‌شود. میوه‌اش بیضی، مسطح، به طول 3 تا 4 میلی‌متر و عرض 3 میلی‌متر به رنگ قهوه‌ای شکلاتی روشن است. در سطح آن برجستگی‌های نخی به رنگ مایل به زرد و در کناره‌های آن لبه بال مانند به رنگ زرد روشن دیده می‌شود.

شوید یک گیاه علفی یکساله است که در تیر و مرداد گل می‌دهد. احتمالاً این گیاه بومی ایران و هندوستان می‌باشد ولی مصر و قفقاز هم ذکر شده‌اند. این گیاه در تمام نقاط دنیا کشت می‌شود و به‌صورت وحشی در زمین‌های لم یزرع، کنارجاده‌ها، در مزارع و زمین‌های آیش و در خاک‌های شنی کناره رودخانه‌ها یافت می‌شود. در منطقه مدیترانه شوید به‌عنوان یک گیاه دارویی و چاشنی تحریک کننده از زمان‌های بسیار قدیم شناخته شده است. این گیاه به‌وسیله مستعمره نشین‌های رومی به اروپای مرکزی وارد شده است. اندام‌هایی که خاصیت دارویی دارند و در صنایع غذایی استفاده می‌شوند شامل برگ‌های تازه یا گل‌ها می‌باشد. شوید خشک به‌عنوان دارو مصرف نمی‌شود. عطر آن تا حدودی شبیه کراویه است، طعم تندی دارد و ابتدا نسبتاً شیرین و مزه‌ای مانند ادویه‌جات پیدا می‌کند. تا 1.5 درصد اسانس‌های فرار در برگ‌ها و ساقه‌های گلدار وجود دارد و تا ۴ درصد در میوه و یا بذور یافت می‌شود. روغن موجود در میوه عمدتاً حاوی کارون، لیمونن و دیگر ترکیبات می‌باشد. این اسانس‌های فرار خصوصیات ضد عفونی کننده و ضدتشنجی دارند، بادشکن بوده و شیردهی را افزایش می‌دهد. امروزه از شوید به‌ندرت برای اهداف دارویی استفاده می‌شود. استفاده اصلی آن به‌عنوان چاشنی در سس و سالاد و ترشیجات می‌باشد. از بذر شوید برای ساخت کره علفی، سوپ و دیگر غذاها استفاده می‌نمایند. اسانس‌های فرار حاصل از میوه‌ها و برگ‌ها موارد استفاده مشابهی دارند. شوید خصوصاً در ایالات ارگون و اوهایو آمریکا برای استخراج اسانس‌های فرار آن کشت می‌شود.

از فلفل سبز بیشتر بدانیم

 

فلفل یک گیاه علفی یکساله تا دو ساله است که از خرداد تا شهریور گل می‌دهد. انواعی که دارای میوه کوچکی هستند به‌نظر می‌رسد اجداد فلفل قرمز امروزی باشند که در مناطق نیمه حاره و حاره‌ای جنوب ایالات متحده تا بخش‌های شمالی آمریکای جنوبی رشد می‌کند. Capsicum در مناطق گرم دنیا کشت می‌شود. اولین فلفل‌ها به‌وسیله کریستف کلمب به اسپانیا وارد شد. کشت و کار فلفل در اروپای مرکزی و از کشورهای مدیترانه‌ای تا شبه جزیره بالکان صورت می گیرد. بخشی از گیاه که برای استخراج ترکیبات موثره استفاده می‌شود میوه آن است و حاوی مقدار زیادی کاپسایسین می‌باشد. میوه‌های رسیده در سایه خشک می‌شوند. طعم ادویه دارد و باعث سوزش زبان می‌شود. حاوی حدود ۲ درصد کاپسایسین است که اغلب محققین به‌عنوان آلکالوئید آن را طبقه بندی می‌کنند، گلیکوزیدهای فلاونوئید و حدود 0.2 درصد ویتامین دارد. مقداری از اسانس فرار کاپسایسین پوست را می‌سوزاند و قرمز می‌کند. به مقادیر کم ترشح شیره معده را تحریک می‌کند. Capsicum بندرت به‌عنوان یک دارو استفاده می‌شود و فقط به‌صورت پودر شده یا تنتور برای تحریک هضم معده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اغلب به‌صورت خارجی به شکل پماد، مرهم و گچ برای درمان روماتیسم و ورم مفاصل استفاده می‌شود. البته به‌صورت سبزی هم به‌مصرف می‌رسد. البته در این حالت کاپسایسین کمی دارد ولی میزان ویتامین آن بالا است. فلفل واریته‌هایی زراعی زیادی دارد.

آشنایی با سبزی ریواس

 

ریواس یک گیاه علفی چند ساله است که از خرداد تا تیر گل می‌دهد و بومی شمال غربی چین و شمال شرقی تبت است. این گیاه عمدتاً در شوروی سابق و در آلمان می‌روید. در باغ‌های اروپا به‌عنوان یک گیاه زینتی از سال ۱۷۶۳ کاشته شده است. ریزوم‌های سال دوم یا سوم در پاییز اندام‌هایی هستند که جمع آوری می‌شوند. بعد از اینکه آنها را تمیز کردند، پوست کنده و به قطعات کوچکتری تقسیم و به نخ کشیده و آویزان می‌کنند تا به‌صورت طبیعی یا با گرمای مصنوعی ۵۰ درجه سانتی‌گراد خشک شوند. این اندام بویی مشخص و طعمی تلخ دارد. علاوه بر تانن حاوی ۱۰ درصد آنتراکینون است که از ترکیبات موثره اصلی آن می باشند. البته گلیکوزید راپونتیسین ندارد. این ماده اثرات هورمونی دارد و در ریزوم‌های گونه R.rhabarbarum و R.rhaponticum یافت می‌شود. به مقادیر کم یعنی تا 0.5 گرم از این تانن می‌تواند یبوست ایجاد کند در حالیکه مقدار ۱ تا ۳ گرم آنتراکیون مسهل است.

پودر ریزوم‌ها به‌صورت داخلی برای یبوست مزمن، بیماری‌های معده و روده استفاده می‌شود و محرک اشتها است. افرادی که از سنگ کلیه یا مثانه رنج می‌برند از آن نباید استفاده کنند. ریزوم‌ها فقط از گیاهان وحشی جمع آوری می‌شوند و ریواس اروپا از چین تامین می‌شود. در حال حاضر کوشش‌هایی برای زراعی کردن آن در اروپا صورت گرفته است. گونه R.rhaponticum مدتهاست که در باغ‌ها به‌عنوان یک گیاه خوراکی کاشته می‌شود.

موارد استفاده از سیر

سیر یک گیاه علفی دوساله و چندساله است که از خرداد تا مرداد گل می‌دهد. اولین بار در آسیای مرکزی کشت شده است و قرن ها است که به‌عنوان ادویه، سبزی و گیاه دارویی در مناطق مدیترانه‌ای تا آسیای مرکزی استفاده می‌شود. در حال حاضر سیر در تمام نقاط دنیا کشت می‌شود. پیازهای تازه آن خاصیت دارویی دارند. آنها را با زرد شدن برگها در تیر یا مرداد ماه برداشت می‌کنند و اگر برداشت به تاخیر بیافتد پیازها به پیازچه‌هایی تقسیم می‌شوند. پیازها را در محل‌های خشک و عاری از یخبندان نگه می‌دارند.

سیر بوی تند مشخصی دارد. ترکیبات پیاز سیر شامل ۱/۰ درصد اسانس فرار بدبو با ترکیبات آلی گوگرددار، ویتامین های C ، B ، A و ترکیبات شبیه هورمونی می‌باشد. داروی آن بادشکن و کرم‌کش است، رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها را متوقف می‌کند، ترشح زرداب را افزایش داده و فشار خون را کاهش می‌دهد. البته مصرف خارجی آن باعث تحریک و سوزش پوست بدن شده و ممکن است باعث ایجاد التهاب و تاول شود. سیر عمدتاً در درمان نفخ شکم، ورم روده و به‌عنوان خاصیت کرم‌کشی داخلی مصرف می‌شود. از آن برای درمان برونشیت و سرماخوردگی نیز استفاده ‌شده است.

سیر ادویه غذاهای گوشتی، سس و سوپ‌ها می‌باشد و به‌طور گسترده در کشورهای منطقه مدیترانه و در شرق استفاده می‌شود. این گیاه احتمالاً از ایتالیا به‌وسیله مستعمره نشین‌های رومی وارد اروپا شده است.

تاریخچه پیاز Allium cepa

 

پیاز یک گیاه علفی دو ساله یا چند ساله است که از خرداد تا مرداد گل می‌دهد. گونه‌ای است که در ابتدا در آسیای مرکزی تا جنوب غربی هند، و در شرق و مناطق مدیترانه‌ای از زمان‌های بسیار دور کشت می شده است. امروزه گونه‌های متعددی از آن در بیشتر نقاط دنیا کشت می‌شود.

پیاز از متداول‌ترین سبزیجات و ادویه‌جات است که خاصیت دارویی هم دارد. پیازهای سالم و کاملاً رسیده برای اهداف دارویی جمع‌آوری می‌شوند و بعد از حذف برگ‌ها در کیسه گونی یا روی تخته‌های چوبی در حرارت ۳ تا ۵ درجه سانتی گراد و در رطوبت نسبی ۶۰ درصد نگهداری می‌شوند.

پیاز بوی تندی دارد، مزه آن تند ولی کمی شیرین است. پیاز حاوی ترکیباتی است که از نظر شیمیایی شبیه به سیر می‌باشد. ترکیبات آن حاوی گلیکوزیدهای فلاونوئید، پکتین و گلوکوکینین‌ها می‌باشد. این ترکیبات اثر میکرب‌کشی دارند و عمل هضم و ترشح زرداب را تحریک کرده و فشار خون را کاهش می‌دهند. مصرف داخلی آن به شکل‌های مختلف و همانند سیر است. به‌عنوان هضم کننده عمل می‌کند، اشتها را تحریک می‌کند، قند خون را کاهش می‌دهد و همچنین خلط آور است. پیاز برای دفع بعضی از انگل‌های روده‌ای نیز استفاده می‌شود. مصرف خارجی آن برای درمان جوش صورت می‌باشد. کشت و کار پیاز احتمالاً از ایتالیا وارد اروپای مرکزی شده است.

اصل انجام حداقل اعمال زراعی

بدیهی است که گیاهان بدون انجام اعمال زراعی نیز رشد و نمو می‌کنند. لکن مسئله مورد نظر این است که این گونه اعمال تا چه حد می‌باید صورت گیرد تا حداکثر محصول از نظر اقتصادی تولید گردیده و در ضمن به شرایط مناسب فیزیکی خاک نیز صدمه‌ای نرسد. در شرایط کنترل شده آزمایشی مشاهده می‌شود که گیاهان بدون انجام اعمال زراعی نیز به‌خوبی رشد و نمو می‌نمایند، لکن اکثر گیاهان تا حدی احتیاج به این‌گونه اعمال دارند. در آزمایشی که بر روی چغندر قند به‌عمل آمده و نتایج آن ارائه گردیده است مشاهده می‌شود که حداقل میزان محصول هنگامی عاید شده که هیچ‌گونه عملیات زراعی در فاصله شخم و کشت انجام نپذیرفته است و حداکثر تولید نیز در زمانی به‌دست آمده است که زمین در فاصله بین شخم و کشت یک یا دو بار مورد اعمال زراعی قرار گرفته است. بنابراین طبیعی است که انجام عملیات زراعی برای تولید محصول ضروری است ولی انجام بیش از حد آن کاملاً رد شده و نظر عموم بر انجام حداقل عملیات زراعی می‌باشد.

با توجه به مطالب فوق آشکار می گردد که انجام حداقل عملیات زراعی، چه از نظر کاهش مخارج و چه از جهت افزایش محصول و حفظ شرایط مناسب فیزیکی خاک مقرون به صرفه می‌باشد.

نقش عملیات زراعی بر روی ساختمان خاک

در نتیجه عملیات زراعی و زیر و روکردن خاک به وسیله گاوآهن برگردان‌دار(Mold board plow) توده خاک به صورت خاکدانه و جدا از یکدیگر در می‌آید اما استقامت خاکدانه‌ها ثابت می‌ماند و تغییر نمی‌کند. استفاده از وسائلی مانند کالتیواتور(Cultivator)، هرس بشقابی (Discs) و غلتک (Packer) نیز ممکن است باعث فشردگی خاکدانه‌ها گردد و خاک را به صورت متراکم درآورد. اثرات کوتاه مدت کنترل علوفه هرز شامل متلاشی کردن توده خاک و در نتیجه افزایش میزان تهویه و نفوذ آب به داخل خاک است لکن اثرات دراز مدت(چند هفته یا چند ماه) این‌گونه عملیات ممکن است باعث فشردگی خاکدانه‌ها و در نتیجه ایجاد لایه‌های متراکم و فشرده در خاک گردد. از طرفی خاکدانه‌های اراضی شخم خورده و فاقد پوشش نباتی در اثر برخورد قطرات باران متلاشی می‌گردند. بر روی هم کشت‌هائی که با حداقل اعمال زراعی اداره می‌شوند دارای حداکثر خاکدانه می‌باشند.

ساختمان خاک

در طبیعت ذرات معدنی خاک به صورت مجزا وجود ندارد. آنها به وسیله اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن، مواد آلی ترشح شده توسط ریشه گیاهان، فشار ریشه ای، مواد حاصل از تجزیه بقایای گیاهی و سلول‌های میکروبی، هیف‌های قارچ‌ها، مواد تولید شده توسط میکروارگانیسم‌ها و مواد ژلاتینی تولید شده بوسیله کرم‌های خاکی به همدیگر اتصال پیدا کرده و می‌چسبند؛ خاکدانه بزرگتر ایجاد می‌شود که شکل‌ها و اندازه‌های متفاوتی دارند و تعیین کننده ساختمان خاک هستند. چهار نوع از ساختمان که به طور معمول در خاک‌ها یافت می‌شود عبارتند از:

ورقه ای(Platy):

خاکدانه‌ها به صورت ورقه‌های افقی نازک روی هم قرار گرفته‌اند چنین ساختمانی در خاک‌های غنی از سیلیکات‌های لایه‌ای 1:2 یافت می‌شوند.

ستونی یا منشوری(Columnar or Prismatic):

خاکدانه‌ها ستونی و ساختمان لوله مانند است، که قطر آن از چند تا 15 سانتی‌متر یا بیشتر نیز می‌رسد. وقتی که رأس منشور به صورت گرد درآید، به چنین ساختمانی ستونی گفته می‌شود؛ و وقتی که رأس آنها مسطح باشد، به ساختمان خاک  منشوری اطلاق می‌گردد. چنین ساختمان‌هایی درخاک‌های تحت الارض مناطق خشک و نیمه خشک و در خاک‌های حاصل از لس‌های بادی یافت می‌شوند.

مکعبی(Blocky):

خاکدانه‌ها به صورت مکعبی می‌باشند و ممکن است اندازه اضلاع در سه جهت مساوی یا نامساوی باشند و یکی از اضلاع آن امکان دارد 1 تا 10 سانتی متر ضخامت داشته باشد.

دانه‌ای یا مدور(Granular or Crumb): 

خاکدانه‌ها به شکل گرد می‌باشند. وقتی خاکدانه‌ها متخلخل نباشند، ساختمان دانه‌ای نامیده می‌شود در حالی که متخلخل باشد(در خاک‌های سطحی غنی از مواد آلی یافت می‌گردد) ساختمان مدور گفته می‌شود. برای بیشتر گیاهان زراعی ساختمان متخلخل خیلی مطلوب و مناسب است.

در حالی که بافت خاک به آسانی به وسیله عملیات مدیریت خاک تغییر نمی‌کند، ساختمان خاک می‌تواند تغییر یابد. یک مثال تخریب ساختمان خوب خاک توسط غرقاب و گل‌خرابی در کشت برنج است. ساختمان خاک می‌تواند به وسیله الگوی استفاده از زمین تغییر نموده یا اصلاح شود. تراکم وقتی اتفاق می‌افتد که از ماشین‌های سنگین بر روی زمین مرطوب استفاده شود و باعث تخریب خاکدانه‌ها گردد.